دستگاه هوا ساز

دستگاه هوا ساز، یکی از اجزای حیاتی در سیستم‌های تهویه مطبوع ساختمان‌ها و فضاهای صنعتی است که وظیفه اصلی آن تأمین هوای پاک، مطبوع و با دمای مناسب برای ساکنین یا فرآیندهای خاص می‌باشد. این دستگاه با ترکیب عملکردهایی مانند فیلتر کردن هوا، تنظیم دما، کنترل رطوبت و توزیع یکنواخت هوا در فضا، نقش مهمی در ایجاد شرایط محیطی مطلوب ایفا می‌کند. هواسازها بسته به نوع کاربرد، در اندازه‌ها و قابلیت‌های مختلف طراحی و تولید می‌شوند و می‌توانند به‌صورت مستقل یا همراه با سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی مورد استفاده قرار گیرند.

🧩 هواساز چیست؟

هواساز یا Air Handling Unit (AHU) یکی از مهم‌ترین تجهیزات در سیستم‌های تهویه مطبوع (HVAC) است که وظیفه آن تنظیم، تصفیه، گرم یا سرد کردن و توزیع هوای مناسب در فضاهای داخلی ساختمان‌ها است.

هواساز دستگاهی است که در مسیر کانال‌کشی سیستم تهویه قرار می‌گیرد و با فیلتر کردن، تنظیم دما، رطوبت و حجم هوا، هوایی مناسب برای آسایش ساکنین یا عملکرد فرآیندهای صنعتی فراهم می‌کند. این دستگاه معمولاً در فضاهایی مثل پشت‌بام، زیرزمین یا موتورخانه نصب می‌شود.

🔹 عملکرد کلی هواساز:

1. کشیدن هوا (از هوای تازه بیرون یا برگشتی داخل ساختمان)

2. فیلتر کردن برای حذف گردوغبار و آلودگی‌ها

3. تعدیل دما از طریق کویل‌های گرمایشی یا سرمایشی

4. تنظیم رطوبت (در صورت نیاز)

5. توزیع هوا به کمک فن به داخل فضاها از طریق کانال‌کشی

🔹 اجزای اصلی هواساز:

اجزای اصلی دستگاه هواساز:

دستگاه هواساز (Air Handling Unit یا AHU) یکی از مهم‌ترین تجهیزات در سیستم‌های تهویه مطبوع هست که وظیفه‌اش تنظیم دما، رطوبت و کیفیت هوای محیطه. حالا اجزای اصلی‌شو یکی‌یکی، دقیق و فنی توضیح می‌دم:

🧩 ۱. فیلترها (Filters)

کاربرد: حذف ذرات معلق مثل گرد و غبار، آلودگی و آلاینده‌های میکروسکوپی.

• انواع:

  • فیلتر اولیه (پیش‌فیلتر): مثل G4 یا G3 برای ذرات بزرگ‌تر

  • فیلتر میانی: مثل M5 یا F7 برای ذرات ریزتر

  • فیلتر نهایی (HEPA یا ULPA): برای محیط‌های استریل مثل بیمارستان‌ها

🌬 ۲. فن یا بلوور (Fan/Blower)

کاربرد: تأمین جریان هوای مناسب از طریق دستگاه و داکت‌ها.

• معمولاً از نوع سانتریفیوژ هست (forward curved یا backward curved)

• با الکتروموتور کوپل می‌شه و گاهی با اینورتر برای تنظیم سرعت استفاده می‌کنن.

❄️🔥 ۳. کویل‌ گرمایشی و سرمایشی (Heating/Cooling Coils)

کاربرد: تغییر دمای هوا (گرمایش یا سرمایش)

• کویل آب سرد: متصل به چیلر

• کویل آب گرم یا بخار: متصل به بویلر

• کویل DX: مستقیم با گاز مبرد (برای سیستم‌های اسپلیت مرکزی)

💧 ۴. سینی درین و تله آب (Drain Pan & Trap)

کاربرد: جمع‌آوری و تخلیه آب تقطیر شده روی کویل سرمایشی

• سینی باید شیب‌دار باشه و تله آب مانع برگشت بوی فاضلاب می‌شه.

🌡 ۵. دمپرها (Dampers)

کاربرد: کنترل ورود و خروج هوا و تنظیم نسبت هوای تازه و برگشتی.

• دستی یا موتوری (با عملگر – Actuator)

• دمپر هوای تازه، هوای برگشتی، و هوای خروجی از جمله مهم‌ترین‌ها هستن.

💦 ۶. بخش رطوبت‌زن (Humidifier)

کاربرد: افزایش رطوبت نسبی هوا در زمستان یا در محیط‌های خاص

• بخار مستقیم، اسپری آب، یا اولتراسونیک

• بعضی هواسازها فقط رطوبت‌گیر دارن (مثل کویل سرد که رطوبت رو می‌گیره)

🧊 ۷. پره‌های تقسیم هوا (Air Distribution Vanes)

کاربرد: یکنواخت کردن جریان هوا قبل یا بعد از کویل‌ها

• بهشون بفل (Baffle) یا Straightener هم می‌گن

🧠 ۸. سیستم کنترلی (Control System)

کاربرد: کنترل هوشمند دما، رطوبت، فشار و زمان فعالیت

• ترموستات، سنسورهای دما و رطوبت، کنترلر PLC یا BMS

• معمولاً با سیستم‌های اتوماسیون ساختمان یکپارچه می‌شه

🧱 ۹. بدنه و عایق‌بندی (Casing & Insulation)

کاربرد: جلوگیری از اتلاف انرژی و انتقال صدا

• ورق گالوانیزه با پوشش رنگ یا استیل

• عایق صوتی و حرارتی معمولاً از نوع پلی‌یورتان یا پشم سنگ

🔁 ۱۰. مبدل بازیافت انرژی (Heat Recovery Unit) [اختیاری]

کاربرد: بازیافت انرژی از هوای خروجی

• شامل هیت‌اکسچنجر صفحه‌ای یا چرخ حرارتی (heat wheel)

• در هواسازهایی که کارایی بالا و مصرف پایین انرژی مهمه

نقش هواساز در سیستم تهویه مطبوع

هواساز در سیستم تهویه مطبوع نقش مرکزی و کلیدی دارد و به‌عنوان قلب تپنده این سیستم شناخته می‌شود. این دستگاه وظیفه دارد هوای تازه را از بیرون دریافت کرده یا هوای برگشتی از داخل ساختمان را مجدد پردازش کند، سپس با عبور دادن آن از فیلترها، کویل‌های گرمایشی یا سرمایشی و در صورت نیاز تجهیزات تنظیم رطوبت، هوایی سالم، تمیز و با دمای مناسب تولید کرده و از طریق کانال‌ها به فضاهای مختلف توزیع نماید. به این ترتیب، هواساز به شکل‌گیری محیطی مطلوب از نظر دما، رطوبت، کیفیت هوا و آسایش حرارتی کمک می‌کند و در بهره‌وری انرژی و عملکرد بهینه سیستم تهویه مطبوع نقش مهمی ایفا می‌نماید.

انواع دستگاه‌های هواساز:

• • معمولی

  • فول‌فرش

  • هواساز هایژنیک (برای بیمارستان‌ها و فضاهای استریل)

دستگاه‌های هواساز بسته به نوع طراحی، عملکرد و محل استفاده به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک برای کاربردهای خاصی مناسب هستند. در ادامه به مهم‌ترین انواع هواساز و کاربردهای آن‌ها اشاره می‌کنیم:

🔹 ۱. هواساز معمولی (Comfort AHU)

کاربرد: ساختمان‌های مسکونی، اداری، تجاری، هتل‌ها و مراکز آموزشی
ویژگی‌ها:
این نوع هواساز برای تأمین آسایش حرارتی ساکنان طراحی شده و شامل فن، فیلتر، کویل سرمایشی و گرمایشی است. وظیفه آن تأمین هوای تمیز و تنظیم دمای مطلوب در فضاهای عمومی یا شخصی است.

🔹 ۲. هواساز هایژنیک (Hygienic AHU)

کاربرد: بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها، اتاق‌های تمیز (Clean Room)، صنایع دارویی و غذایی
ویژگی‌ها:
هواسازهای هایژنیک با استانداردهای بهداشتی بالا طراحی می‌شوند و از متریال ضدزنگ و قابل شست‌وشو ساخته می‌شوند. دارای فیلترهای با راندمان بالا مانند HEPA هستند و نشت هوا در آن‌ها به حداقل می‌رسد. کنترل دقیق رطوبت و دما نیز از ویژگی‌های این نوع است.

🔹 ۳. هواساز فول‌فرش (100% Fresh AHU)

کاربرد: سالن‌های اجتماعات، سینماها، فضاهای بدون امکان برگشت هوا، محیط‌های صنعتی خاص
ویژگی‌ها:
در این نوع هواساز، تنها از هوای تازه بیرونی استفاده می‌شود و هوای برگشتی به سیستم برنمی‌گردد. این نوع طراحی برای مکان‌هایی مناسب است که تأمین مداوم هوای تازه ضرورت دارد یا کیفیت هوای برگشتی قابل اعتماد نیست.

🔹 ۴. هواساز چند منطقه‌ای (Multi-Zone AHU)

کاربرد: ساختمان‌های بزرگ با بخش‌های متنوع و نیازهای حرارتی مختلف
ویژگی‌ها:
این نوع هواساز می‌تواند همزمان هوای با دماهای متفاوت را به نواحی مختلف یک ساختمان ارسال کند. هر منطقه به‌صورت جداگانه کنترل می‌شود، که باعث افزایش راحتی و بهره‌وری انرژی می‌شود.

🔹 ۵. هواساز با بازیافت انرژی (Energy Recovery AHU)

کاربرد: ساختمان‌های کم‌مصرف انرژی، پروژه‌های سبز، مراکز بزرگ تجاری
ویژگی‌ها:
در این نوع، از مبدل‌های حرارتی برای بازیافت انرژی از هوای خروجی استفاده می‌شود. این ویژگی باعث کاهش مصرف انرژی برای سرمایش یا گرمایش هوای ورودی می‌گردد و بهره‌وری سیستم تهویه را بالا می‌برد.

📊 تفاوت هواساز با فن‌کویل و چیلر

مزایای استفاده از هواساز:

1. • بهینه‌سازی مصرف انرژی

   • کاهش آلودگی هوا

   • کنترل دقیق پارامترهای محیطی

2. کاربردها:

   • مجتمع‌های مسکونی و تجاری

   • بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها

   • سالن‌های صنعتی و تولیدی

   • سینماها، هتل‌ها و سالن‌های ورزشی

3. نکات مهم در انتخاب هواساز مناسب:

   • ظرفیت

   • محل نصب

   • نیاز به هوای تازه

   • میزان صدا

   • سطح بهداشت محیط

سخن پایانی

در پایان، می‌توان گفت که دستگاه هواساز یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم‌های تهویه مطبوع است که نقش کلیدی در تأمین هوای سالم، مطبوع و با شرایط محیطی کنترل‌شده ایفا می‌کند. انتخاب صحیح نوع هواساز متناسب با نیاز پروژه، نه‌تنها موجب افزایش راحتی و سلامت کاربران می‌شود، بلکه در بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش هزینه‌های بهره‌برداری نیز تأثیر بسزایی دارد. با توجه به پیشرفت تکنولوژی، امروزه هواسازها با قابلیت‌های هوشمند و راندمان بالا، به گزینه‌ای کارآمد و قابل‌اعتماد در طراحی سیستم‌های تهویه تبدیل شده‌اند.